تفاوت شیر مادر با شیرخشک

طی بارداری از طریق دو نشانه‌ی سوزش و حساس شدن نوک سینه و بزرگ شدن اندازه‌ی سینه‌ها می‌توان آمادگی بدن برای شیردهی را متوجه شد. هم‌چنین طی بارداری جریان خون به سمت سینه‌ها افزایش می‌یابد و سلول‌های تولید‌کننده‌ی شیر بیشتر شروع به فعالیت می‌کنند. با این حال میزان بزرگ شدن سینه‌ها حین بارداری، نشان‌دهنده‌ی میزان شیر تولیدی نیست.

تصمیم‌گیری برای شیر دادن به نوزاد امری شخصی بوده، هم‌چنین نظرات اطرافیان نیز می‌تواند در آن دخیل باشد. مراکز معتبر، شیردهی مادر به نوزاد را پیشنهاد می‌کنند. اما هر مادر و نوزادی انسان‌های منحصر به فردی هستند و از این رو تصمیم‌گیری راجع به این قضیه به فرد برمی‌گردد.

چرا شیر مادر؟

آیا تا به حال فکر کرده‌اید چرا از فواید شیر مادر بسیار تعریف می‌شود؟ چرا با وجود پیشرفت علم و دست یافتن به شیر خشک باز هم بر شیردهی با شیر مادر تأکید می‌شود؟

• شیر خشک شاید نیاز تغذیه‌ای کودک را تأمین کند ولی شیر مادر علاوه بر تغذیه، دارای موادی است که مقاومت بدن کودک را در برابر بسیاری از بیماری‌های عفونی بالا می‌برد.
• تغذیه‌ی نوزاد با شیر مادر، این اطمینان را به والدین می‌دهد که نوزاد به طور مناسب و مطلوبی رشد می‌کند و تکامل می‌یابد.
• تا زمانی که شیر مادر در دسترس می‌باشد چرا باید از شیر خشک استفاده کرد و هزینه‌های مالی گزافی را ماهانه بابت تهیه‌ی آن متحمل شد؟ با شیردهی به فرزندتان از بار مالی خانواده کم کنید.
• شیر مادر دردسرهای شیر خشک و تهیه‌ی ظرف، آب جوش و پیمانه را ندارد. در هر مکان و زمانی غذای کودکتان آماده و همراه شماست. فکر نکنید اگر به دلیلی مجبور شوید از فرزندتان دور شوید نمی‌توانید از شیر خود او را تغذیه کنید. مادرانی که در دوران شیردهی مجبورند به محیط کار خود بازگردند، می‌توانند شیر خود را بدوشند و در یخچال بگذارند تا هم کودک گرسنه نماند و هم در شیردهی اختلال ایجاد نشود.

مزایای شیردهی برای نوزاد

شیر مادر تغذیه‌ی ایده‌آلی برای نوزاد بوده و حاوی ترکیبی از ویتامین‌ها، پروتئین و چربی و در واقع شامل تمام ترکیبات مورد نیاز برای رشد کودک شماست. هم‌چنین به صورتی است که هضم آن بسیار راحت باشد. شیر مادر حاوی آنتی‌بادی‌هایی است که جهت مبارزه با ویروس‌ها و باکتری‌ها به نوزاد کمک می‌کنند. از دیگر مزایای آن این است که خطر ابتلای کودک به آسم و آلرژی را کاهش داده و او در آینده کمتر دچار مشکلات حساسیتی می‌شود. هم‌چنین کودکانی که در شش ماه اول زندگی به طور کامل شیر مادر را بدون فرمول دیگری (شیر خشک) مصرف کرده باشند، به میزان کمتری دچار عفونت گوش، بیماری‌های تنفسی و اسهال می‌شوند و نیاز کمتری به بستری شدن در بیمارستان دارند.

بر طبق مطالعات متعدد، شیر دادن مادر ارتباط مستقیمی با رشد ذهن و میزان ضریب هوشی (IQ) کودک در آینده دارد. هم‌چنین ارتباط فیزیکی نزدیک بین مادر و فرزند، لمس پوست یکدیگر و ارتباط چشمی، باعث پیوند بیشتر کودک با مادر و احساس امنیت در او می‌شود. خوردن شیر مادر به جای چاقی بیش از حد، باعث رسیدن نوزاد به وزن صحیح و ایده‌آل می‌شود. هم‌چنین گفته شده است که شیر مادر نقش مهمی در جلوگیری از سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS) دارد. تصور می‌شود که نوزادانی که از شیر مادر تغذیه میکنند، در بزرگسالی کمتر از دیگران در معرض ابتلا به به دیابت، چاقی و سرطان‌های خاص خواهند بود.

مزایای شیردهی برای مادر

• قابلیت شیردهی در انسان‌ها فقط برای تأمین نیازهای کودک نیست، بلکه مادر با این کار می‌تواند زودتر وزن کم کند و به حالت قبل از بارداری بازگردد. در واقع شیردهی مادر به نوزاد باعث سوختن چربی‌های اضافی می‌شود، بنابراین در کاهش وزن اضافی ناشی از بارداری کمک می‌کند.
• شیردهی باعث آزادسازی هورمون اکسی‌توسین می‌شود که در بازگشت رحم به اندازه‌ی پیش از زمان بارداری و کاهش خونریزی رحم بعد از تولد نقش مهمی دارد.
• شیر دادن به نوزاد  در کاهش احتمال ابتلای مادر به سرطان سینه، سرطان تخمدان و پوکی استخوان نقش دارد.
• با شیردهی می‌توانید راحت‌تر با فرزندتان ارتباط برقرار کنید و دلبسته‌ی یکدیگر شوید. تماس پوست با پوست باعث ایجاد آرامش روحی هر دوی شما خواهد شد.

چند نکته:

• سخت بودن یادگیری شیردهی دلیلی برای کنار گذاشتن و صرف نظر کردن از آن نیست. با تمرین می‌توانید به سرعت این کار را یاد بگیرید و از آن لذت ببرید. در حین شیردهی به تغییر حالت‌های آزار‌دهنده‌ی پستان خود توجه کنید و آن را با مراقب خود در میان بگذارید تا مشکلی برای پستان‌هایتان به وجود نیاید.
• بهتر است شیردهی بلافاصله بعد از تولد آغاز شود. این کار می‌تواند شیردهی موفق در آینده را ضمانت کند. در هفته‌های آخر قبل از تولد و چند روز بعد از تولد، سینه‌ها اولین شیر را تولید می‌کنند که آغوز نام دارد. این شیر غلیظ، زرد رنگ و اندک ولی در عین حال حاوی پادتن‌ها، قند، پروتئین و مواد معدنی زیادی است که نوزاد را کاملاً سیر ‌می‌کند. از مزایای این شیر این است که به پیشرفت عملکرد دستگاه گوارش نوزاد کمک می‌کند و آن را برای هضم شیر مادر آماده می‌سازد.
• برای داشتن شیر کافی و مغذی به تغذیه‌ی خود در دوران شیر‌دهی توجه کنید تا هم‌زمان با تأمین نیازهای کودکتان، نیازهای بدن خود را نیز برآورده کنید و دچار ضعف و آسیب نشوید. البته حالات روحی و روانی مادر نیز بر میزان حجم شیر تأثیر می‌گذارد. اضطراب می‌تواند مانع شیردهی موفق شما شود. به منظور بررسی رشد مناسب و اطمینان از کافی بودن میزان شیرتان، باید منحنی رشد نوزاد با مراجعه به پزشک بررسی شود. طبیعی بودن رشد کودک از طریق مقایسه با منحنی رشد به دست می‌آید.
• بیشتر نوزادان در 3 تا 5 روز اول بعد از تولد به میزان کمی وزنشان را از دست می‌دهند که مرتبط با شیردهی مادر نیست. در صورتی که کودک شیر بیشتری احتیاج داشته باشد سینه‌های مادر در پاسخ به نیاز کودک شیر بیشتری تولید می‌کنند. مطالعان ثابت کرده است که 6 ماه استفاده کامل از شیر مادر لازم است (بدون هیچ فرمول مکملی از جمله آب یا آب میوه)، زیرا در صورت مصرف این مواد، سینه‌ی مادر شیر کمتری تولید می‌کند. حتی اگر شیر مادر در شش ماه اول به میزان کافی نباشد، بهتر است برای مدت کوتاهی شیردهی به نوزاد انجام شود تا اینکه هرگز شیر مادر را مصرف نکند.
• از آن‌ جایی که اثر هر نوع ماده‌ای که مصرف کنید در شیر ظاهر می‌شود، در مصرف داروها خوددار باشید و با دستور پزشک آن‌ها را مصرف کنید.

شیرخشک

اگر شما به تازگی مادر شده‌اید، مهمترین تصمیم‌گیری شما این است که انتخاب کنید به کودک‌تان شیر مادر بدهید یا شیرخشک. بدون تردید تغذیه با شیر مادر توسط اکثر سازمان‌ها و انجمن‌های مربوط به مراقبت‌های بهداشتی توصیه شده است، اما شیرخشک نیز دارای مزایایی است. هر دلیلی که شما دارید، اگر تصمیم گرفتید که به نوزادتان شیر خشک بدهید، نباید احساس گناه کنید، زیرا شما دلسوزترین فرد برای کودکتان هستید و بهترین تصمیم را می گیرید. در اینجا مزایا و معایب شیرخشک مورد بحث قرار می‌گیرد.

مزایای شیرخشک

• هر کس می‌تواند تغذیه کودک را انجام دهد.

یکی از مزایای اصلی شیرخشک این است که لازم نیست فقط مادر نوزاد را تغذیه کند. شما می‌توانید شیرخشک مناسب برای کودک‌تان انتخاب کنید و کودک توسط پدر و یا هر کس دیگری در خانه تغذیه گردد. بنابراین این امر می‌تواند به شما فرصت دهد و کمک کند تا هنگام تغذیه کودک‌تان به اندازه‌ی کافی استراحت کنید و به انجام کارهای خود بپردازید.

• می‌توانید حجم شیر خوردن کودکتان را اندازه گیری کنید.

یکی دیگر از مزایای شیرخشک این است که شما می‌دانید کودک ‌تان چه مقدار تغذیه شده است. با استفاده از این اطلاعات، شما مطمئن می‌شوید که کودک‌تان به اندازه‌ی کافی شیر روزانه‌اش را دریافت کرده است.

گروه‌های مختلف سنی نوزادان توصیه‌های تغذیه‌ای متفاوتی دارند و با تغذیه با بطری می‌توانید اندازه‌ی دقیق میزان دریافتی نوزاد را اندازه گیری کنید. هنگامی‌که شما می‌دانید نوزادتان چقدر نیاز به تغذیه دارد، می‌توانید میزان شیرخشک نوزادتان را با توجه به نیازهای سنی‌اش افزایش یا کاهش دهید.

• زمان و تعداد شیردهی کودک مشخص است.

همانطور که می‌توانید حجم شیرخشک نوزاد را اندازه‌گیری کنید، به‌راحتی می‌توانید برای تغذیه‌ی کودک‌تان برنامه‌ریزی کنید. با توجه به تحقیقات انجام شده، هضم شیرخشک در مقایسه با شیر مادر بیشتر طول می‌کشد، بنابراین کودکانی که با شیرخشک تغذیه می‌شوند، نیاز به شیردهی کمتری دارند، کمتر گرسنه می‌شوند و آرامتر خواهند بود.

• نیاز نیست در مورد رژیم‌غذایی‌تان و مواد غذایی یا دارویی که می‌خورید، نگران باشید.

اگر کودک شما با شیرخشک تغذیه می‌شود، رژیم غذایی یا وضعیت جسمی شما آن را تحت تأثیر قرار نخواهد داد. به عنوان مثال، اگر مادر بعضی از داروها را برای درمان وضعیت پزشکی خود استفاده کند، ممکن است روی نوزاد شیرخوار با شیرمادر اثر بگذارد.  در حالی‌که برای کودکی که از شیر خشک استفاده می‌کند این نگرانی وجود ندارد. علاوه بر این، مادری که کودکش را با شیر مادر تغذیه می‌کند باید در مورد رژیم غذایی خود بسیار محتاط باشد، زیرا نوزاد از آنچه‌که می‌خورد تغذیه می کند. اگر کودک شما از شیرخشک تغذیه می‌کند، می‌توانید هرچیزی را که می‌خواهید بخورید بدون اینکه نگران وضعیت گوارشی نوزادتان باشید.

• برخی از انواع شیرخشک حاوی پروبیوتیک می‌باشد که می‌تواند به کاهش اسهال، بهبود کولیک و کاهش خطر ابتلا به آلرژی غذایی کمک کند.

معایب شیر خشک

۱-شیرخشک فقدان برخی مواد مغذی ضروری و آنتی بادی‌ها است.

طبق گزارش انجمن پزشکی آمریکا (AMA) و آکادمی اطفال آمریکا (AAP)، تغذیه با شیرمادر بهترین گزینه در مقایسه با شیرخشک است، زیرا مغذی است و به رشد و تکامل مناسب کودک کمک می‌کند. انجمن بارداری آمریکا همچنین تغذیه با شیر مادر را توصیه می‌کند، زیرا ایمنی نوزاد را بهبود می‌بخشد و در مبارزه با بیماری‌های مختلف به او کمک می‌کند. شیرخشک مانند شیرمادر کودک را در مقابل بیماری‌ها محافظت نمی‌کند و این بزرگترین ایراد آن است.

۲- شیرخشک گران است.

شیرخشک می‌تواند گران باشد زیرا از مواد تشکیل‌دهنده‌ی خاصی تشکیل شده است. شیرخشک کم آلرژی و شیر سویا می‌تواند حتی از شیرخشک‌های معمولی موجود در بازار نیز گران‌تر باشد. از سوی دیگر، شیرمادر به عنوان هدیه‌ای از خداوند، رایگان است و شما مجبور نیستید مبلغی برای آن بپردازید در حالی‌که یک قوطی  شیرخشک به اندازه‌ی کافی هزینه‌بردار است. یک نوزاد باید به طور مرتب تغذیه شود و مجبورید مقدار زیادی قوطی شیرخشک بخرید و این یعنی باید بودجه‌ی زیادی برای این مسأله کنار بگذارید. علاوه بر این، شما باید مارک‌های مختلف شیرخشک‌های موجود در بازار را استفاده کنید و تصمیم بگیرید کدام یک بهتر است.

۳-شیرخشک می‌تواند باعث بروز حساسیت شود.

با توجه به مطالعات مختلف، برخی از نوزادان می‌توانند به ترکیبات شیرخشک آلرژی داشته باشند. این ممکن است نگرانی بزرگی برای والدین باشد زیرا آن‌ها نمی‌دانند چه چیزی باعث این آلرژی می‌شود. شیرخشک ساخته شده از مواد مختلف است و نوزاد می‌تواند به هر یک از آن‌ها آلرژی داشته باشد. نوزادان شیرخشکی در مقایسه با نوزادان شیرخوار با شیرمادر، به میزان بیشتری در معرض ابتلا به آلرژی هستند و به علاوه مستعد ابتلا به بیماری‌های مختلفی همچون دیابت و چاقی در بزرگسالی نیز می‌باشند. شیرخشک می‌تواند مشکلات گوارشی نیز برای شیرخوار ایجاد کند. در مطالعات انجام شده گزارش شده است، شیرمادر به راحتی هضم می‌شود. به این دلیل که شیر مادر حاوی مواد تشکیل‌دهنده‌ای است که هضم را آسان می‌کند و باعث می‌شود کودک احساس سبک‌تری داشته باشد. در حالی که نوزادان تغذیه شده با شیرخشک اغلب به یبوست مبتلا می‌شوند، زیرا شیرخشک به راحتی هضم نمی‌شود. شیرخشک از موادی تشکیل شده است که بر باکتری‌های مفید روده نوزادان تأثیر می‌گذارد و سیستم کلی گوارش را مختل می‌کند. این در حالی است که باکتری‌های روده نقش مهمی در هضم دارند و شیر را به مواد جامد تبدیل می‌کند تا تمام مواد غذایی را از آن استخراج نماید.

۴- شیرخشک نیاز به آماده سازی دارد.

شما بدون نیاز به تدارک و آماده‌سازی می‌توانید کودک‌تان را با شیرمادر تغذیه کنید. اما اگر کودک شما شیرخشک بخورد، باید شیر را قبل از تغذیه آماده کنید، بطری شیر را به‌طور منظم شستشو داده و استرلیزه کنید، شیر بطری باید در دمای مناسب نگهداری شود و شیر باید قبل از تغذیه‌ی کودک گرم شود. در صورتی که ضدعفونی به صورت مناسب انجام نشود، عوارض جانبی زیادی ممکن است رخ دهد.

۵- تماس پوستی با مادر وجود ندارد.

تغذیه یک لحظه‌ی مهم برای تماس مادر و کودک است. گفته می‌شود شیردهی برای این پیوند ایده آل است، زیرا هنگامی‌که کودک‌تان به سینه‌های‌تان می‌چسبد، احساس امنیت و راحتی می‌کند. تغذیه با شیرمادر به معنای خاصی از نزدیکی به مادر است که در تغذیه با شیرخشک بسیار کم‌رنگ‌تر است.