اپتومتری چیست؟
اپتومتری (بینایی سنجی) بررسی چشم و ساختارهای مربوط به آن برای کشف اختلالات بینایی و تجویز عدسیهای مناسب یا دیگر وسایل کمککننده به بینایی یا تمرینهای چشمی برای جبران کاستی های دید است. با توجه به دامنه گسترده رشته اپتومتری، معادل فارسی بینایی سنجی که در واقع ترجمه لغت به لغت اپتومتری است، معادل درستی به نظر نمی رسد.اپتومتریست به عنوان یکی از مراقبین اولیه بهداشت با کمک ابزارها و دستگاه های موجود به بررسی و شناسایی مشکلات بینایی افراد می پردازد. پس از تشخیص نوع و میزان مشکلات بینایی مراجعان، از طریق تجویز وسایل کمک بینایی مانند عینک، لنزهای تماسی و انجام یک سری تمرینات و ورزش های چشمی و دادن توصیه ها و دستورات بهداشتی لازم (درمان های غیر داروئی وغیر جراحی لازم) به کارایی بیشتر سیستم بینایی آن ها کمک می نماید. علاوه بر این اپتومتریست طی معاینات دقیق چشمی در صورت وجود هر گونه اختلال یا بیماری که نیازمند درمان طبی باشد، بیماران را به سایر پزشکان مانند چشم پزشک، متخصصین مغز و اعصاب، داخلی و … ارجاع می دهد. همچنین اپتومتریست قادر است عینک طبی را که تجویز می کند، با رعایت اصول علمی ساخته و ارائه نماید.پس از تشخیص نوع و میزان مشکلات بینایی مراجعان، از طریق تجویز وسایل کمک بینایی مانند عینک، لنز های تماسی و انجام یک سری تمرینات و ورزش های چشمی و دادن توصیه ها و دستورات بهداشتی لازم (درمان های غیر داروئی وغیر جراحی لازم) به کارایی بیشتر سیستم بینایی آن ها کمک می نماید. علاوه بر این اپتومتریست طی معاینات دقیق چشمی در صورت وجود هر گونه اختلال یا بیماری که نیازمند درمان طبی باشد، بیماران را به سایر پزشکان مانند چشم پزشک، متخصصین مغز و اعصاب، داخلی و … ارجاع می دهد. همچنین اپتومتریست قادر است عینک طبی را که تجویز می کند، با رعایت اصول علمی ساخته و ارائه نماید. بنابرین یک بیمار چشم در آغاز باید توسط یک بینایی سنج (اپتومتریست) معاینه شود تا اگر دچار عیوب انکساری، اختلالات دید دو چشمی، انحرافات عضلانی انکسار چشم و مواردی از این قبیل بود توسط اپتومتریست درمان گردد و در غیر این صورت به سایر جراحان ارجاع داده میشود.
با دیدن چه علائمی باید به اپتومتریست مراجعه کرد؟
- اجتناب یا عدم علاقه یا خواب آلودگی هنگام انجام کارهایی که نیاز به دید دقیق نزدیک (مطالعه ، نقاشی …) یا دید دور (رانندگی، تماشای تلویزیون و…) دارند
- سوزش و اشک ریزش غیر عادی در مواقع کار با کامپیوتر، مطالعه یا تماشای تلویزیون
- تماشای تلویزیون از فاصله نزدیک، یا نزدیک نگه داشتن کتاب در مواقع مطالعه
- دو تا دیدن اشیاء ، گم کردن خطوط و عدم تشخیص صحیح فاصله ها
- مالیدن بیش از حد چشم ها در موقع انجام کارهای چشمی
- تاری دید بصورت گهگاه یا مداوم در فواصل نزدیک یا دور
- کج کردن سر و یا تنگ کردن چشم ها برای دید بهتر
- شکایت از سردرد و خستگی چشم ها
- چشم درد و پر خونی چشم ها
- خستگی چشم ها و پلک زدن
- حساسیت شدید به نور
- انحراف چشم ها
اﻧﻮاع آزﻣﻮن های ﺳﻨﺠﺶ ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ در ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت ﺷﻐﻠﻲ
آزﻣﻮن های ﺳﻨﺠﺶ ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت ﺷﻐﻠﻲ ﻛﺎرﺑﺮد دارﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻴﺰﺑﻴﻨﻲ ﻳﺎ ﺣﺪت ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ، دﻳﺪ ﻋﻤﻖ و دﻳﺪ رﻧﮓ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در زﻳﺮ ﺷﺮح داده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ.
تیزبینی یا حدت بینایی (visual acuity)
حدت بينايي اكثرا توسط چارت هاي اسنلن ( معمولا صفحه حرف E) اندازهگيري مي شود كه براي سنجش بينايي دور و نزديك طراحي شده است و نتيجه به صورت يك كسر ارائه ميشود. به عنوان مثال ديد ۴۰/۲۰ به اين معنا ميباشد كه كوچكترين تصوير قابل تشخيص توسط فرد آزمايش شده دو برابر اندازه استاندارد ميباشد. به عبارتي ديگر خط مذكور توسط فرد با بينايي نرمال در فاصله ۴۰ فوتي (۱۲ متری) قابل تشخيص ميباشد در حالي كه فرد مورد نظر آن را در فاصله ۲۰ فوتي (۶ متری) ميتواند بخواند.حدت بينايي به عنوان شاخص اوليه ارزيابي صحت بينايي فرد در نظر گرفته ميشود اما بايد به اين نكته توجه داشت كه حدت بينايي تنها ديد مركزي را ارزيابي ميكند و ساير شرايطي كه قسمت هاي محيطي شبكيه را در گير ميكند نشان نميدهد. بنابراين حدت بينايي تنها يكي از شاخصها بوده و نبايد به سلامت كلي چشم و بينايي اطلاق شود.
دید عمق
چشم انسان می ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از نشانه های ﺗﻚ ﭼﺸﻤﻲ و دوچشمی فاصله بین اشیا را تشخیص دهد. با ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺘﻔﺎوت ﻫﺮ ﺷﻲء در ﭼﺸﻢ، ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺗﺼﺎوﻳﺮ در ﻣﻐﺰ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻲ شوند، درک ﻋﻤﻖ ﺣﺎﺻﻞ می ﺷﻮﺪ.
دید رنگ
چشم طبیعی ﺑﺎ دﻳﺪ رﻧﮓ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻴﻠﻴﻮن ها رﻧﮓ ﻣﺘﻔﺎوت را ﺗﺸﺨﻴﺺ دﻫﺪ، اﻣﺎ ﺑﺮاي ﻗﻀﺎوت ﻣﻄﻠﻖ ﺗﻨﻬﺎ حدود ۳۰ رنگ را می توان با اطمینان مشخص کرد. ﺗﺸﺨﻴﺺ رﻧﮓ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ زﻳﺮ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد:
- ﺣﺎﻟﺖ تطابق شبکیه
- ﻣﻨﻄﻘﺔ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺷﺪة ﺷﺒﻜﻴﻪ
- ﻛﻨﺘﺮاﺳﺖ ﻫﻤﺰﻣﺎن (ﺗﺸﺨﻴﺺ رﻧﮓ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ رﻧﮓ زمینه)
- ﻛﻨﺘﺮاﺳﺖ ﻣﺘﻮاﻟﻲ (ﺗﺸﺨﻴﺺ رﻧﮓ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ رﻧﮓ ﺷﻲ دﻳﺪه ﺷﺪه قبلی)
اﺧﺘﻼل دﻳﺪ رنگ معمولا ﺑﻪ دو ﺻﻮرت ﻣﺎدرزادي و اﻛﺘﺴﺎﺑﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻧﻮع ﻣﺎدرزادی شیوع بالاتری نسبت به نوع اکتسابی دارد (۸% مردها و ۰٫۵% زنها) و دوطرفه است، اما نوع اکتسابی در اثر مواجهه با موادی مانند ﺣﻼﻟﻬﺎي آﻟﻲ و جیوه و یا بیماری های ﻛﻮروﺋﻴﺪ، رﺗﻴﻦ ﻳﺎ ﻋﺼﺐ ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻳﻚ ﻃﺮﻓﻪ ﺑﺎﺷﺪ.
میدان بینایی
چشم نرمال در حالت ثابت قادر به دیدن یک محرک بینایی در منطقه ای به وسعت ۶۰ درجه از بالا، ۷۰ درجه از پایین، ۹۵ درجه سمت تمپورال (خارجی) و ۶۰ درجه سمت نازال (داخلی) است. کل میدان دید افقی تا ۱۹۰ درجه گسترش دارد.شايعترين علل محدود كننده ميدان بينايي شامل كاتاراكت (آب مرواريد)، گلوكوم (آب سياه)، اختلالات شبكيه و سن ميباشد. شيوع كاهش ميدان بينايي در سنين ۱۶-۶۰ سالگي در حدود ۳-۳٫۵ درصد بوده در حاليكه بالاي سن ۶۵ سال به ۱۳ درصد ميرسد. بيشتر بيماراني كه دچار اختلالات ديد محيطي و ميدان بينايي هستند ديد مركزي مناسب را حفظ ميكنند.
جایگاه تست بینایی سنجی (اپتومتری) در طب کار
- بررسی وضعیت سیستم بینایی در جهت حفظ و ارتقاء سلامت شغلی از اهمیت ویِژه برخوردار میباشد.
- در تمام مشاغل اختلال در هر کدام از قابلیت های سیستم بینایی می تواند حوادث ناگوار جانی و یا ضرر و زیان مالی را به دنبال داشته باشد و یا کیفیت کار شاغل را تحت تاثیر قرار دهد. از این رو سنجش حدت بینایی، ارزیابی میدان بینایی، دید رنگی، دید عمقی بسیار مهم می باشند.
- بهبود وضيت بينايي باعث بهبود كارايي و توليد، كاهش حوادث و در نتيجه كاهش هزينه ها و غيبت از كار ميشود.
- ثبت جزييات بينايي كارگر در بدو استخدام، پايه اي براي ارزيابي مشكلات پس از حوادث و يا بيماريهاي شغلي ميباشد كه در مبحث پرداخت ديه و غرامت كاربرد فراوان دارد.
- ارزيابي پيش از استخدام و دورهاي افراد از نظر كفايت بينايي باعث ميشود افرادي كه نقص بينايي غير قابل درمان دارند در مشاغلي قرار بگيرند كه متناسب با توانايي ايشان است.
- نقائص بينايي با گذر زمان معمولا به سمت بدتر شدن ميروند و با معاينات دورهاي و كشف اين موارد و برقراري تناسب بين فرد و كارباعث ارتقاء كارايي فرد و سيستم ميشود.